“Naceu en Betanzos. E fala galego connosco. Eu deseguida lle collín cariño. Tan agarimosa, tan rideira.”
Quen así fala é Balbino en Memorias dun neno labrego, de Xosé Neira Vilas. Estase a referir a Eladia, a súa mestra.
A todas as mestras e mestres que, chegado setembro volven ás aulas, van estas liñas de recoñecemento e homenaxe. O seu labor é transcendental para a sociedade: sen un bo ensino non hai futuro. Oxalá reciban o apoio de todos.
Falabamos de Eladia de Neira Vilas, antes dela, Balbino tivera outro mestre, don Alfonso, ao que os nenos lle tiñan medo e non entendían ben:
“Disque viñera da Andalucía. A min tamén me custaba entendelo. Bulía moito e botaba as palabras polo atallo. Para máis, era roufeño. El tampouco entendía a nosa fala. Por iso se erguía das cuñas, alporizado, e berraba coma se tivese o boubín.”
Ao igual ca Eladia, outro exemplo de mestre –que ofrece a nosa literatura– que soubo fomentar a curiosidade dos alumnos foi don Gregorio do relato A lingua das bolboretas, de Manuel Rivas. Segundo Pardal:
“Era a primeira vez que tiña clara a sensación de que, gracias ao mestre, sabía cousas importantes do noso mundo que eles, os pais, descoñecían.”
Pero a don Gregorio, como a tantos outros mestres e mestras, non lle chegou con ter o favor, simpatía e admiración dos seus alumnos e alumnas, o seu compromiso social levouno a sufrir a represión tras o golpe de estado de 1936:
“Da boca escura do edificio, escoltados por outros gardas, saíron os detidos, ían atados de mans e pés, en silente cordada. Dalgúns non sabía o nome, pero coñecía todos aqueles rostros. O alcalde, os dos sindicatos, o bibliotecario do ateneo Resplandor Obreiro, Charli, o vocalista da orquestra Sol e Vida, o canteiro a quen chamaban Hércules, pai de Dombodán… E ao cabo da cordada, chepudo e feo como un sapo, o mestre.”
Como diciamos, mestres e mestras que sufriron a represión –coma don Gregorio de Manuel Rivas– houbo moitos. Por citar só algúns relacionados coas letras, Ramón Otero Pedrayo cun expediente de depuración do 29 de xaneiro de 1937 foi apartado formalmente da docencia. Xa antes, por colaborar coa loita agraria con poemas anticaciquís, en 1910, Antonio Noriega Varela víase obrigado a deixar Foz –onde era mestre– e trasladarse a Calvos de Randín (Ourense). Outro que tivo que deixar a súa cátedra no instituto da Estrada ao comezar a guerra no 36 foi Antón Fraguas. A María Victoria Moreno, a súa defensa da lingua galega, custoulle a retirada do pasaporte. Polo seu compromiso político tamén pasaron pola cadea docentes coma Xosé Luís Méndez Ferrín ou Francisco Rodríguez Sánchez. Non é infrecuente que o poder vixíe as actividades de mestres e mestras comprometidos publicamente. Lembremos, para finalizar estes exemplos, a mestra republicana e nacionalista, Elvira Bao Maceiras, que tras o golpe de estado de 1936, sufriu o cárcere e viuse apartada do ensino público.
Falabamos de María Victoria Moreno, na súa obra Mar adiante (1973) aparece unha mestra que quere cambiar o ensino. A escola deberá basearse na observación e na experiencia. A realidade dos menos e nenas terá que ser integrada no labor docente, algo que ata ese momento non era habitual. A mestra de Mar adiante daba clase nun barco e alí:
“A táboa do sete parecéunos a todos moi cativa cando, lonxe de Portosouril, decatámonos de que non servía para ter conta das gaivotas. A Xeografía, no medio do mar, parecéunos un libriño morto. A Gramática non decía nada sobor da lingua das estrelas…”
Rematamos desexando un bo ano académico a todas as mestras e mestres da Galiza e que non esquezan, coma o mestra de Mar adiante, integrar a nosa realidade no seu labor docente.
[wps_separator style=”default” top=”no” text=”Top” separator_color=”#444″ link_color=”#444″ size=”2″ margin=”15″]
O Mestre ao que lle canta Patxi Andión era acusado de ateo, comunista, anarquista, de meterse en política…:
