Xosé María Álvarez Cáccamo escribía en 1998 esta “Crónica do espanto” sobre o terror fascista en 1936. O que transcribimos a continuación é só un fragmento, neste caso, sobre os asasinatos no Campo da Rata, na Coruña.
CRÓNICA DO ESPANTO (Galiza 1936)
A gadoupa mecánica do monstro diminuto
non tremeu nunca
no momento de asinar pena de morte
e non tremeron nunca
os dedos dos fiscais a escribir morte.
Consello de guerra e pena de morte
para Guzmán e Suárez Ferrín,
Prego, Martín, Maseda e Mazariegos,
fusilados, Campo da Rata, A Coruña, trinta e un
de Agosto. Xuizo sumarísimo
con pena de morte para Pérez Carballo,
France e Bebel, os irmáns da lixivia,
Venancio Seoane, Florentino Rosales,
Fernando Negreira, Fabián Alonso,
Rogelio García, Antonio Barbeito,
Eloy Lemus, Antonio Ramallo,
Jesús Varela, Francisco Ballón.
Centos de vidas nas mans do fiscal militar.
As cartas que deixaron : “estarei sempre en vós
como che prometín”, “que non sintan vergoña
da miña morte os fillos”, “non haxa esquecimento
para os meus asasinos.”
As palabras soñadas contra os muros do ar,
a defensa imposíbel fronte á lei do exterminio:
“se o tribunal entende que o meu amor á Terra
é razón suficiente para quitarme a vida,
morrerei por Galiza.”
A sentenza inequívoca, o programa da morte,
cardo de lume azul. A historia edificada
sobre a cinza dos cranios.
Con masa de terror foi fabricada a Historia
e nos mesmos cimentos do crime
asentaron casa e familia
ministros delegados curas alcaldes
secretarios inspectores policías
burócratas banqueiros militares
asasinos asasinos asasinos
