A palabra nomea e crea as cousas,
pon orde no mundo
e armoniza toda a creación.
(Manuel María)
Nestes días de decembro, a Real Academia Galega ten aberta aunha votación para elixir a Palabra do Ano 2021. As finalistas son: coada, gromo, resiliencia, tanxugueiras e vacinódromo.
Segundo a institución académica, a lingua é un espello do que somos, do que queremos ser, do que nos ocupa e preocupa en cada momento a cadaquén, a todos e todas como sociedade.
Celso Emilio Ferreiro cando quería vivir e sementar a esperanza, a súa palabra máxica era Moraima:
Cando quero vivir
digo Moraima.
Digo Moraima
cando semento a espranza.
Digo Moraima
e ponse azul a alba.
Pola contra, en “Carta á miña muller” recomendáballe non dicir nunca a palabra liberdade:
Esposa, toma nota e non esquezas:
non digas libertá palabra triste
con peligro de morte e calivera.
Non podía ser doutra forma, o poeta de Valdeorras –Letras Galegas 2022–, Florencio Delgado Gurriarán, gosta de pronunciar os topónimos da comarca, e facelo na forma propia galega:
Córgomo, Castelo, Arnado,
Outarelo, Millarouso,
Portela, Cesures, Arcos…
Nomes, nomes de Valdeorras,
¡doce e sonoroso canto!
Ramón Cabanillas –en Vento mareiro– deixa unha “encomenda” á súa muller:
Quero na lousa que me dé sosego
esta palabra que ten luz: “Gallego”
e esta palabra que ten ás: “Poeta”.
Valentín Lamas Carvajal escribía:
fálame n–o lengoaxe d’ a terriña
s’ é que me queres ben.
……………………………………
N–unha sola palabra dinos tanto
este noso falar feitizador,
q’ unha pulla, un poema, a risa o pranto,
condensa n–unha voz.
Á “meniña” de Cantares gallegos de Rosalía pedíaselle:
Canta si queres
Na lengua qu’ eu falo,
Dareich’ un mantelo.
Dareich’ un refaixo.
E a “meniña” aceptaba:
Cantar t’ ei, Galicia,
Na lengua gallega,
Consolo dos males,
Alivio das penas.
Mimosa, soave,
Sentida, queixosa,
Encanta si rie,
Conmove si chora.
Cal ela, ningunha
Tan dulce que cante,
Soidades amargas,
Sospiros amantes.
Calquera do noso idioma pode ser a palabra do ano. Temos lingua propia coa que podemos nomear as cousas e expresar todos os sentimentos posibles. Pode ser tanxugueiras un ano e terra o seguinte. Calquera da nosa lingua propia.
Tamén, lapso, subconsciente, complexo, inconsciente:
Yo reivindico la Galicia cordial, el bilingüismo cordial, la Galicia donde hablamos español y castellano.
Manuel María tiña a receita para os do “bilingüismo cordial” de “español y castellano”:
O povo que deixa perder a sua palabra
creada, herdada, usada, revelada,
aquela que lle é propia e singular,
a que é unicamente sua,
está empobrecendo ó mundo
e perpetrando o seu propio xenocidio.
Non perpetremos o noso propio xenocidio. Temos palabras para toda a vida.
