Carvalho Calero: reflexións sobre a lingua

Moito ten reflexionado Ricardo Carvalho Calero sobre a literatura galega e sobre a nosa lingua. Centrándonos na lingua, deixou escritas páxinas e páxinas onde amosa a súa preocupación polo futuro do galego, pola súa normativización e pola súa normalización. A continuación –como homenaxe a estas preocupacións do autor ferrolán– traemos aquí algunhas desas reflexións, algunhas das súas preocupacións que seguen vixentes. Tendo en conta a intensidade coa vivía a lingua e a literatura –e todo o que fixo por elas– parece máis inexplicable e doloroso a tardanza do recoñecemento oficial. Pero el, xa era consciente do que se lle viña enriba: 

“Já que nom falta quem considera que essa dissidência é, pura e simplesmente, cousa de tolos”

(Conferencia: Situaçom presente e orientaçom futura dos problemas gerais da nossa língua)

Tiña clara Carvalho a importancia da nosa lingua, á que el dedicou a vida:

“O nosso é, pois, um dos grandes idiomas de cultura, o segundo em volume de falantes dentro das línguas românicas”

(Conferencia: Situaçom…)

Como é coñecido, Ricardo Carvalho Calero defendeu a postura reintegracionista, que considera que o galego e o portugués comparten o mesmo sistema lingüístico:

“O galego é galego-português, nom galego-castelhano”

(O problema ortográfico)

Para Carvalho o futuro da nosa lingua pasa pola fraternidade co portugués:

“Concorremos pois galegos e portugueses para deixar mais umha vez constância da nossa fraternidade cultural”

(A ideia da Galiza em Otero Pedrayo. 2003)

Non era algo que acabase de inventar, sentíase Carvalho continuador dunha postura que xa viña de atrás:

 A reintegraçom da nossa ortografia na nossa área natural nom é umha arela moderna, agromada nos cerebros desequilibrados de um fato de tolos e de umha caterva de ignorantes dominados polo erotismo da utopia. Ainda nas adversas condiçons a que antes me referia, houvo intentos mui qualificados, teóricos ou práticos, de reivindicaçom da ortografia histórica ou —o que conflui com o anterior— de coordenar a nossa ortografia com a das demais formas do sistema. Dom António de Ia Iglésia, dom Andrés Martínez Salazar, dom Joám Vicente Viqueira, dom Vicente Risco, dom Armando Cotarelo, dom Álvaro de Ias Casas, dom Evaristo Correa, dom Afonso Rodríguez Castelao, dom Fermim Bouça, dom Ernesto Guerra e outros distinguidos professores, escritores ou políticos.

(O problema ortográfico) 

Defendía Carvalho que as autoridades gobernativas tiñan que absterse –algo que non pasou– nesta disputa e non tomar partido, senón observar o libre contraste e debate de ideas:

“A competência lingüística teria de afirmar-se na livre contrastaçom de doutrinas e práticas, devendo as autoridades governativas abster-se de assumir umha faculdade de decisom que corresponde à sociedade, e cuja usurpaçom polo aparato político constitui um caso claro de abuso de poder”

(O problema ortográfico)

Carvalho cría no debate de ideas e lamentaba que non todos estaban dispostos a ese libre contraste de pareceres:

“Adoptam a atitude de quem considera formulada a doutrina verdadeira, como umha bula pontifícia poderia declará-la, e estima fora da lei toda opiniom dissidente. Roma falou, a causa rematou. Os que discrepam da doutrina oficial ham ser considerados heréticos, rebeldes que se movem na ilegalidade, sobre os que deve cair a pesada maça da excomunhom”

(Conferencia: Situaçom…)

Para el, é a sociedade a que debe asumir o papel neste debate, non a Administración:

“Trata-se de que a Administraçom, ou o consórcio cultural que ideologicamente a amamanta, renunciem ao seu dirigismo autoritário e admitam umha natural evoluçom das opinions sobre a matéria, fundada no livre câmbio de experiências”

(Conferencia: Situaçom presente e orientaçom futura dos problemas gerais da nossa língua)

Non vía futuro para o galego subordinado ao castelán:

“Mas se o galego é a língua da naçom galega, o galego nom pode admitir como definitiva a subordinaçom ao castelhano en nengum aspecto social”

(Conferencia: Situaçom…)

No debate de se hai que normalizar antes ou normativizar, el tamén o tiña claro: 

“Mal podemos atingir umha norma ajeitada para estandardizar a nossa fala, se nom conseguimos antes que realmente essa fala seja a nossa”

(Conferencia: Situaçom…)

Para Carvalho Calero, ten que haber algún tipo de normativa antes de normalizar o idioma por todo o país:

“Nom pode haver implantaçom geral do idioma no país —o que se acostuma chamar normalizaçom— sem algumha forma de normativizaçom, por mui flexível que seja”

(Conferencia: Situaçom…)

Estaba en contra de elaborar unha normativa ríxida e autoritaria:

“Nom vaiamos construir um galego de ossamenta tam rígida que pese sobre a nossa vontade com autoritarismo insuportável”

(La Voz de Galicia, 12 de Febreiro de 1988)

Defendía Carvaho que ningunha escritora ou escritor fose discriminado pola normativa que empregaba nos seus textos, algo que non se cumpriu nin se cumpre:

“Nengumha descriminaçom será aplicada aos escritores por razons dos usos lingüísticos que se registem nos seus textos. Em conseqüência, no que se refere a subsídios, prémios ou adquisiçom de obras, nom se praticará nengumha desigualdade de trato fundada na normativa adoptada polo autor”

(La Voz de Galicia, 12 de Febreiro de 1988)

Como vemos, as preocupacións e reflexións de Ricardo Carvalho Calero sobre a lingua abranguen todos os aspectos. En Reticências deixou escrito:

E agora som um velho patrom que

se senta ao sol no banco de um passeio.

A minha vida fica atrás. Foi minha?

Quem fum outrora?

Deixou tanto escrito e tan intenso –e sobre cuestións que para as galegas e galegos son vitais– que é difícil non considerar que Carvalho segue connosco. O seu papel na historia da nosa cultura é moi relevante e el ben o sabía:

“Houvo um momento em que interpretei um papel na história da ordenaçom da nossa fala”

(Conferencia: Situaçom…)

Oxalá fixeramos nosas as súas preocupacións: a nosa lingua, a literatura e a cultura tiñan o futuro asegurado.